Jul 21, 2020 8 min read internet

Dood aan alle trackers

Je herkent het gegarandeerd: je zoekt nieuwe schoenen online en de dagen nadien word je om de oren geslagen met reclame voor schoenen. Op YouTube zie je pre-rolls voor schoenen, op elke website worden je schoenen aangeprezen en je Instagram feed begint op een schoenwinkel te lijken.

Het lijkt alsof je continu gevolgd wordt door een meute schoenverkopers, en dat is ook zo. De boosdoener? Trackers.

Trackers?

Heel kort samengevat: trackers zijn scripts die op webpagina’s draaien, meestal komende van advertentienetwerken – maar evengoed van Big Tech, die gaan trachten om jouw browsersessie te koppelen aan eerder verzamelde data over jou, om zo nog meer data te kunnen verzamelen.

Om dit te doen maken ze van jouw browsersessie een fingerprint (vingerafdruk). Het script haalt zaken op gaande van je schermresolutie, browserversie en besturingssysteem tot tijdszone en geïnstalleerde lettertypes. Zo wordt een vingerafdruk van jouw browser gemaakt, die zoals je op AmIUnique.com kan zien (meestal) uniek is.

Onder die fingerprint kan vervolgens data over jou verzameld worden. Elke webpagina die je bezoekt en waar die tracker op geïnstalleerd is kan worden toegevoegd aan je profiel en zo kunnen heel gedetailleerde gedragsgegevens van iemand worden verzameld.

Voor de Big Tech bedrijven zoals Facebook en Google, wiens trackers op miljoenen websites geïnstalleerd staat, is het nog simpeler: die weten al wie je bent (zelfs als je niet ingelogd bent).

Wis mijn data

Dankzij de GDPR-wetgeving is elk bedrijf dat data van jou verzamelt wettelijk verplicht je inzage te geven in alle verzamelde data. Het is een aanrader om die data eens op te vragen bij Facebook of Google, om een gedacht te krijgen wat die bedrijven allemaal over jou weten.

Daarnaast heb je het recht om die data te laten verwijderen, net zoals je bij zoekmachines het recht hebt om vergeten te worden.

Dat is (mede dankzij GDPR) allemaal heel eenvoudig bij bedrijven waar je de naam van kent, zoals Facebook, Google of pakweg de VRT. Maar als je even gaat kijken welke trackers de gemiddelde krantensite inlaadt kom je veel bedrijven tegen waar de meeste stervelingen nog nooit van hebben gehoord: LiveRamp, Gemius, Critio, Mdn.net, Cxense, Rubiconproject, 360Yield, Adnxs, Stickyadstv, DoubleClick.

Zelfs al mocht je erin slagen om bij de bedrijven hierboven je data op te vragen en te laten wissen -wat gezien het ontbreken van een website bij sommigen al een onbegonnen klus lijkt- dan nog is het dweilen met de kraan open. Want zoals de tien trackers hierboven bestaan er tienduizenden. Allemaal opererend onder vage namen (herinnert iemand zich Cambridge Analytica?).

De data die trackers over jou verzamelen wordt ook lustig doorverkocht, met als hoogste doel een zo compleet mogelijk profiel van jou te verkrijgen, in het beste geval met identificeerbare persoonsinformatie.

Impressie van een datamakelaar naast een boom

Maar advertenties zijn toch niet slecht?

Advertenties zorgen ervoor dat heel veel content op Internet gratis is. Dat is fantastisch. Zonder advertenties zouden er nu geen onafhankelijke makers zijn die zich fulltime kunnen bezig houden met media te maken zoals zij willen, los van grote mediahuizen. Ook ontzettend positief.

Gepersonaliseerde reclame, daar wil ik ook nog wel de voordelen van inzien. Als de reclame toch verplicht is dan kijk ik liever naar reclame die in mijn interesseveld ligt.

Het probleem is dat je geen enkele controle hebt. Je weet niet wat er over je verzameld wordt en hoe het gebruikt wordt. Ik kan leven met een gepersonaliseerde advertentie voor scheer op YouTube, maar heb het moeilijker met advertenties die mijn interesses gebruiken om mijn stemgedrag bij verkiezingen te gaan beïnvloeden.

Wat als politieke partijen mijn interesses zouden targetten?

Meer dan reclame

Getargette reclame is nog relatief onschuldig (buiten de verkiezing van Trump en de Brexit dan), maar er zijn veel donkerdere kanten aan tracking.

Neem bijvoorbeeld: je wil een huis kopen, maar je bezoekt ook vaker dan gemiddeld goksites en de bank weigert je lening. Of je verzekeringspremie gaat omhoog omdat jouw gedragsprofiel zegt dat je van gewelddadige games en snelle auto’s houdt.

Banken, verzekeringen en zelfs overheden maken gretig gebruik van de data die datamakelaars over jou verzamelen. En je hebt geen inzicht in die data, dus je weet zelfs niet hoe ze bekomen is en of ze correct is. Mochten er fouten in die data zitten is het ook een onmogelijk proces om die fouten er ooit uit te krijgen, want jouw data zit in zoveel verschillende versplinterde databases, die constant van elkaar kopiëren.

Die data die over jou verzameld wordt stuurt algoritmes aan, die als een onzichtbare hand bepalend zijn voor je dagdagelijks leven, zonder dat je er iets van merkt.

Maar ik heb niets te verbergen

In het boek “Je hebt wél iets te verbergen” gaan de auteurs in op de aannames gepaard gaan met de uitspraak dat je niks te verbergen hebt:

Dat je weet wat je niet te verbergen hebt
Dat je weet voor wie je dat n
iet te verbergen hebt
Dat je weet waarom je dat niet te verbergen hebt

Zelfs de meest transparante persoon heeft dingen te verbergen, of zou toch de keuze moeten krijgen om dingen te kunnen verbergen.

Bij trackers weet je niet wie data over jou verzamelt, welke data en waarvoor die data gebruikt gaat worden.

De totale afwezigheid van controle over wie, wat en waarom is de reden waarom iedereen trackers zou moeten blokkeren.

Make Internet fast again

Naast de morele problemen met trackers zijn er ook praktische. Trackers vertragen het Internet geweldig.

De Morgen met trackers laadt in 7 seconden en maakt daarvoor 280 verzoeken richting server van in totaal 6MB. Zonder trackers laadt exact dezelfde pagina in een halve seconde met 31 verzoeken van in totaal 1MB.

Dat is 14x sneller voor exact dezelfde content.

Beterschap op komst

Na al dit “boehoe, trackers zijn slecht” is het tijd voor goed nieuws. Er is beterschap op komst.

Tien jaar geleden al waren mensen trackers beu, en vanuit de browserontwikkelaars kwam er toen het voorstel om bij elke aanvraag mee te sturen of je getrackt wou worden, de zogenaamde DNT-header.

Mooi intiatief, maar omdat het een vrijwillige maatregel was hield zo goed als geen enkel advertentiebedrijf zich hier aan.

Maar nu tien jaar later komt er toch schot in de zaak en worden de grote kanonnen boven gehaald. Firefox, Edge en Safari blokkeren nu standaard cookies van derde partijen en komen beiden ook met anti-fingerprint en -tracker mechanieken. En ze tonen redelijk prominent hoeveel trackers er geblokkeerd zijn, in de hoop zo bewustwording te creëren.

En Google? Die hebben beloofd om vanaf 2022 ook cookies van derden te gaan blokkeren. Rijkelijk laat, maar niet verwonderlijk aangezien reclame hun core business is.

Tips tegen trackers

Tip 1: laat Google Chrome links liggen

Ja, ooit was Chrome de coolste browser van de klas. Maar we zijn 2020 en Chrome vreet batterij, is lang niet meer de snelste en wordt gemaakt door het bedrijf dat van alle browsermakers het minst om privacy geeft.

Google is het grootste advertentiebedrijf ter wereld. Het is tegen hun eigen winkel om jou te gaan beschermen tegen trackers.

Welk alternatief dan?

Firefox is een heel goede browser, en als je een Mac hebt moet je Safari ook dringend nog eens open doen want die is beter dan de meesten zich herinneren. Of Microsoft Edge op Windows.

Safari in macOS 11 toont welke trackers hij blokkeert

Tip 2: installeer een trackerblocker

Toch een verknocht Chromegebruiker? Of iemand die liever dubbel beschermd is?

De meeste adblockers blokkeren ook trackers, dus als je al een adblocker hebt zit je waarschijnlijk al goed. Wil je toch nog extra bescherming? Dan is een plugin zoals DuckDuckGo Privacy Essentials (Chrome – Firefox) een aanrader.

In een oogopslag zie je dan hoeveel trackers er geblokkeerd zijn, en de site in kwestie krijgt ook een privacyscore.

Als je trouwens niet wil dat alles wat je zoekt aan jou gelinkt kan worden is DuckDuckGo een meer dan waardig alternatief voor Google Search.

Tip 3: (geavanceerd) installeer PiHole

Wil je echt elke tracker buiten houden? Op elk apparaat in je netwerk, zonder dat je daarvoor extensies moet gaan installeren?

Dan moet je PiHole installeren. Je hebt daarvoor een Raspberry Pi (minicomputer) of een ander toestel in je netwerk nodig (ik draait het via Docker op mijn Synology NAS) dat continu aanstaat.

Eens geïnstalleerd draait PiHole een DNS-server op je netwerk en wanneer je je apparaten daarnaar doorverwijst zal die bij een aanvraag voor elk van de 84.470 trackerdomeinen antwoorden met: nopes, bestaat niet.

Het probleem bij de wortel aanpakken heet dat. En bijkomend voordeel: als je permanent een VPN naar huis gebruikt ben je ook in alle apps vrijgesteld van tracking.

Tip 4: (voor webbouwers) doe er niet aan mee

Zo’n Facebook like button onder je artikels? Google Analytics? Adsense? Allemaal installeren ze trackers, en allemaal zijn ze heel verleidelijk om te gebruiken en eenvoudig toe te voegen.

Weeg de voordelen tegen de nadelen af als bouwer. Ja, Google Analytics geeft je heel veel inzichten, maar zorgt er ook voor dat Google jouw website meeneemt in de profielen die ze van ieder van ons maken. En is het echt nodig om te weten hoeveel % van je bezoekers graag fritjes eten? Tijd dat marketeers hun honger naar data een beetje intomen seg.

Weet dat er alternatieven zijn zoals Plausible en Fathom voor Analytics en ContextCue voor ads.

Conclusie

Trackers zijn kwaadaardig, bescherm je er tegen. Zo simpel is ‘t.

De oplossing van het probleem zit in drie zaken: wetgeving, (browser)technologie en bewustwording.

De GDPR-wetgeving heeft al beterschap gebracht en geeft instanties zoals de Privacycomissie de mogelijkheid om boetes uit te delen aan bedrijven die zich niet aan de regels houden. De wereld van datatrackingbedrijven en -makelaars is echter zo’n jungle dat je niet kan verwachten dat de wetgever het probleem opgelost krijgt. Maar wetgeving is een goed fundament.

De browsermakers zitten in een betere positie om het probleem bij de wortel aan te pakken. Zij bepalen welke c
ode je browser uitvoert en hebben er alle belang bij dat het web snel is. Klein probleem hier is dat de marktleider ook in trackers doet.

Dus misschien is het belangrijkste deel van de oplossing wel bewustwording. Wees je ervan bewust dat je constant in het oog wordt gehouden wanneer je je op het Internet begeeft. Weet wat de verdienmodellen van techbedrijven zijn, en besef dat in veel gevallen jij het product bent (ja, cliché). Maar vooral: weet hoe je je kan beschermen.

Meer lezen

Disclaimers

het idee voor tekeningen in de tekst heb ik gestolen van mijn collega Pauline, die dat veel beter doet. Het werd een wel hele lange tekst anders.
hierboven komt altijd De Morgen als voorbeeld, maar elke nieuwssite krioelt van de trackers.